کمالگرایی در افراد چاق و عدم موفقیت در کاهش وزن
کمال گرایی به عنوان یک خصوصیت شخصی، نشانگر درنظرگرفتن استانداردهای عالی و سطح بالا برای زندگی و انجام کارهاست. با این حال این خصوصیت گاهی به شکل ترسیم استانداردهای عالی غیرضروری و بی دلیل پدیدار می شود و به فرد آسیب می رساند.
از این رو، کمالگرایی یک مقوله چند بعدی بوده و بین بهنجار بودن و نابهنجار بودن آن تمایز وجود دارد. کمالگرایی به معنای بهنجار و خوب آن، به انجام کارها بصورتی مطلوب، کامل و آگاهانه، اشاره دارد. ولی در معنای منفی و ناسازگار آن، فرد تنها می خواهد که کامل باشد ولی برای تحقق بخشیدن به آن تلاش خاصی نمی کند و بصورتی ذهنی تصویرسازی ایده آلی از خود خواهد داشت. تنها تلاشی که این فرد انجام می دهد این است که نقطه ضعف های خود را بپوشاند.
در چنین حالتی خود را طبق تصویر آرمانی و ذهنی مطلوبی که از خودش دارد فرض می کند تا جایی که خود را در زمینه های اخلاقی، عقلی و معنوی و گاهاً اجتماعی کامل و برتر از دیگران حس می کند درحالیکه در دنیای واقعیِ بیرونی چنین نیست. این افراد حساسیت بسیار بالایی به انتقاد خواهند داشت و سریع واکنش نشان می دهند. زودرنج هستند و بشدت نیازمند تأیید دیگران می باشند. انتظارات سطح بالایی از دیگران دارند و اگر در برآورده ساختن توقعات خود موفق نشود، بشدت احساس بیارزشی و ناامیدی م یکنند. گاهی کمالگرایی پاسخی ناخودآگاه به احساس حقارت و بیلیاقتی درونی است. یعنی چون فرد احساس بی ارزشی می کند و از این بابت ناراحت است و برایش قابل تحمل نیست با افکار کمالگرایانه، به خود تسکین می دهد. و گاهی کمالگرایی بخاطر خودشیفتگی است.
افراد کمالگرا کوچکترین اشتباه خود را گناهی نابخشودنی درنظر می گیرند و مضطربانه منتظر پیامدهای منفی خواهند بود. پس اولین و مهمترین خصوصیت کمالگرایی به شکل ناسازگار و منفی آن، ترس از اشتباه کردن است. دومین خصوصیت، عملگرا نبودن و فقط در قالب ذهنی کارها را ایده آل در نظر گرفتن است. کمالگرایان بهنجار با رسیدن به اهدافشان، احساس شادمانی میکنند، درمقابل، کمالگرایان نابهنجار هرگز از عملکردشان راضی نیستند و فقط در انتظار آینده هستند.
بصورت کلی سه نوع کمالگرایی نابهنجار وجود دارد:
۱- کمالگرایی خودمدار: عبارت است از تمایل به وضع معیارهای بسیار بالا و غیرواقع بینانه برای خود و تمرکز بر نقص ها و شکست ها در عملکرد خویش و نظارت دقیق به آنها برای جلوگیری از اضطراب.
۲- کمالگرایی دیگرمدار: دربرگیرنده این اعتقاد در فرد است که دیگران نیز باید در اعمال و کارکردهای خود کامل باشند لذا از دیگران براحتی انتقاد می کند و بشدت در حال تذکر دادن و نصیحت کردن است.
۳- کمالگرایی جامعه مدار: عقیده ای است در فرد مبنی بر اینکه دیگران از او انتظار کامل بودن دارند و او باید انتظارات آنان را جهت کسب تایید، برآورده سازد.
کمالگرایی نابهنجار و افکار منفی مرتبط با آن مثل نگرانی افراطی در مورد شکل و وزن و رژیم غذایی فشرده، در تداوم چاقی افراد و عدم موفقیت در کاهش وزن بشدّت مؤثر است. در این حالت ذهن فرد بر ناخشنودی بدنی و هیجانات منفی مرتبط با آن مثل عصبانیت، غم، عذاب وجدان از عدم رعایت رژیم غذایی و … متمرکز می شود. هیجانات منفی به نوبه خود باعث می شود که فرد برای کسب تسکینی لحظه ای به خوردن و آشامیدن پناه ببرد. بارها در جامعه افراد چاقی را مشاهده کرده ایم که گفته اند به خاطر هسرانمان تصمیم به لاغری گرفته ایم. این افراد به احتمال زیاد کمالگرای جامعه مدارند ولی نسبت به این مقوله آگاهی ندارند. بنابراین پیشنهاد می شود افراد چاق برای خودآگاهی و موفقیت در امر لاغری به متخصصین مشاوره و روانشناسی مراجعه نمایند.
مهدی علیمحمدی
روانشناس و مشاور خانواده
درباره نویسنده :
بدون دیدگاه