چاقی باعث افسردگی می­شود یا افسردگی باعث چاقی؟

چاقی باعث افسردگی  می­شود یا افسردگی باعث چاقی؟

 گاهی گفته می­شود که افسردگی پاسخ انسان به مشکلات و اجبارهای زندگی است. مثلاً کسانی که در کار و تحصیل یا زندگی زناشویی خود موفق نیستند، یا یکی از عزیزان خود را از دست داده­ اند، حالت­هایی از غمگینی، خمودگی، بی انرژی بودن و بی علاقگی  را تجربه می­کنند. در واقع این حالت­ها دالّ بر نشانه ­ها و علائم افسردگی هستند. این افراد ناامید از بهبود شرایط هستند و خود را برای تغییر اوضاع درمانده می­دانند. دقیقا مشابه همین حالت­ها را در بعضی از افراد چاق می­توانیم به وضوح ببینیم. پژوهش­ های مختلف نشان داده است که بروز افسردگی در افراد چاق بیشتر از دیگران است. چرا؟

برای پاسخ به این سوأل ابتدا باید به مقوله درماندگی توجه کنیم. درماندگی حالتی است که فرد زمانی آن را تجربه می­کند که برای رسیدن  به هدف خاصی تلاش زیادی به خرج می­دهد ولی به نتیجه مطلوب نمی­رسد. افراد چاق زیادی را دیده ­ایم که نه تنها غمگین، خموده، ناامید و بی­ علاقه نبوده ­اند بلکه شادتر و امیدوارتر از افراد لاغر هم هستند. شاید این افراد هیچ تلاشی را برای لاغر شدن به خرج نداده­ اند تا درماندگی و سرخوردگی را تجربه کنند! همین که تلاش و زمان زیادی را برای لاغر شدن صرف کنند و موفق نشوند، درماندگی از تغییر و بهبود را تجربه می­کنند، عاملی که افسردگی  را با خود به همراه دارد. اینجاست که باید خاطرنشان شد که افراد چاق نباید عجولانه و بدون آگاهی تصمیم بگیرند لاغر شوند چرا که احتمال شکست خود را  بالا می­برند، مخصوصا زمانی که رویکردی چندوجهی برای درمان اتخاذ نشود.

این رویکرد چندوجهی شامل موارد زیر است: تغذیه صحیح، فعالیت­های بدنی و ورزشی مناسب، تنظیم ترشحات هورمونی غدد درون ریز، مراجعه به روانشناس و مشاور با هدف تغییر سبک زندگی ناکارآمد گذشته و حل مسائل مرتبط با روانشناسی. اگر  لاغر شدن تابعی از این تلاش هدفمند و همه جانبه نباشد و شکست بخورند در بلندمدت درماندگی و ناامیدی از تغییر، باعث افسردگی­شان می­شود.

علاوه بر درماندگی افراد چاق، عامل دیگری که می­تواند آن­ها را مستعد افسردگی کند، مقایسه کردن خود با دیگران است در دنیایی که لاغر بودن مُدِ روز بحساب می­آید. فکر به اینکه مورد توجه دیگران مخصوصا جنس مخالف قرار نمی­گیرند. کم کم این افکار چنان از نظر ذهنی او را خسته می­کند که به جای آرامش داشتن برای غلبه بر چاقی، تحت تأثیر مقایسه کردن خود با دیگران قرار می­گیرد و حتی گاهی فکرخوانی هم می­کند مثلاً “چون من چاق هستم احتمالاً از اینکه با من خرید بیاید خجالت می­کشد و برایش افت کلاس حساب می­شود”.

 مقایسه کردن خودشان با دیگران در بیشتر مواقع نابجا قلمداد می­شود چون هرکسی شرایط خاصی برای زندگی خود دارد. این مقایسه کردن ذهنی نابجا افراد چاق را مستعد افسردگی می­کند و چون در طول روز بارها تکرار می­شود و نتیجه گیری خاصی را در بر ندارد، حسی دال بر نفرت از خود، خودتخریبی یا خودسرزنشی را برای فرد به همراه  دارد. کم کم این افکار و ذهنیت­ های منفی از خود، کل سطح ادراکی و روان فرد را تحت تأثیر قرار داده و باعث حالتی دال بر بی انرژی بودن و خمودگی در فرد می­شود. بی انرژی بودن، خمودگی و بی­ علاقگی به امور، مشخصه اصلی افراد افسرده است.

در این راستا باید خاطرنشان کرد که بهتر است افراد چاق با آگاهی نسبت به افکار، حالت­ها و رفتارهای خاص خود، که در طول زمان تجربه می­کنند و می­تواند عاملی برای افسردگی  باشد با کمک روانشناس شناسایی کرده و بر آن فائق آیند. چرا که ارتباط چاقی و افسردگی کاملاً دو سویه است یعنی هم افسردگی باعث چاقی می­شود و هم چاقی باعث افسردگی. از یک طرف با غلبه افسردگی بر فرد، امید و انگیزه برای لاغر شدن کم خواهد شد چون انرژی­ای که باید برای تغییر وجود داشته باشد، نیست. و از طرف دیگر با چاق شدن، محدودیت ­هایی از قبیل؛ زود خسته شدن، کم تحرکی، خواب بیشتر و … خواهیم داشت که در کنار نداشتن یک سبک زندگی مطلوب منجر به افسردگی خواهد شد.

مهدی علی­محمدی  

روانشناس و مشاور خانواده

درباره نویسنده :